Αναμφίβολα το 4-4-2 είναι το πιο διαδεδομένο – ιστορικά – σύστημα ποδοσφαίρου. Οι βρετανοί έχουν βασίσει όλη τους την ποδοσφαιρική κουλτούρα και φιλοσοφία πάνω σε αυτό ενώ πολλοί μεγάλοι προπονητές μεγαλούργησαν με βάση το πιο αγαπημένο ποδοσφαιρικό σύστημα στο ποδόσφαιρο.
Το κλασικό 4-4-2
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η Μάντσεστερ του Σερ Άλεξ Φέργκιουσον με τους Γκιγκς και Μπέκαμ να δεσπόζουν στα «φτερά» και η μεγάλη Μίλαν των Σάκι και Καπέλο που κέρδισε ευρωπαϊκούς τίτλους παρουσιάζοντας εξαιρετικό ποδόσφαιρο μεταξύ 1988-1995. Στην Ελλάδα βασικότερος θιασώτης του 4-4-2, αυτή την περίοδο, είναι ο Έκτορ Ραούλ Κούπερ με τον Άρη του 2010 να χτίζεται πάνω στο 4-4-2. Μην λησμονούμε άλλωστε ότι ο Αργεντινός τεχνικός του Άρη έφτασε 2 φορές στον τελικό του Τσάμπιονς Λιγκ με την Βαλένθια με το αγαπημένο του σύστημα.
Βασικά για να παίξει κανείς 4-4-2 χρειάζεται 2 μπακ, 2 στόπερ, 2 κεντρικά χαφ (έναν επιθετικογενή και έναν αμυντικογενή), 2 πλάγια χαφ και 2 επιθετικούς (έναν εκτελεστή και έναν σε πιο βοηθητικό ρόλο). Γενικότερα το 4-4-2 είναι το πιο ισορροπημένο, τακτικά, σύστημα. Αυτό οφείλεται κυρίως σε δύο δεδομένα:
Η παρουσία 4 παικτών σε άμυνα και κέντρο είναι ικανή ώστε να καλυφθεί επαρκώς το πλάτος στου γηπέδου και
Η εν λόγω διάταξη δίνει την δυνατότητα δημιουργίας μέσα στο παιχνίδι ζεύγη παικτών – τόσο κάθετα όσο και οριζόντια – που ευνοούν την ανάπτυξη και τους αυτοματισμούς. Μπακ με πλάγιο χαφ, πλάγιος μπακ με 1 εκ των επιθετικών, κόφτης με στόπερ, δημιουργικός μέσος με επιθετικό είναι τα χαρακτηριστικότατα παραδείγματα.
H Άμυνα
Η παρουσία 4 αμυντικών δημιουργεί μια πολύ στιβαρή και ορθολογική αμυντική συμπεριφορά. Οι 4 αμυντικοί είναι ικανοί να καλύψουν επαρκώς το πλάτος του γηπέδου, είναι αρκετοί για να αντιμετωπίσουν συστήματα ακόμα και με 3 επιθετικούς ενώ παρέχουν την δυνατότητα ύπαρξης, σχεδόν σε κάθε φάση του αγώνα, 3 παικτών στην αμυντική γραμμή. Αυτό σημαίνει πως όταν η ομάδα αναπτύσσεται από το ένα άκρο το αντίθετο μπακ «κλείνει» προς τα μέσα παίρνοντας στην ουσία την θέση ενός τρίτου στόπερ. Αυτή είναι η λεγόμενη διαγώνια κάλυψη.
Το κέντρο
Ομολογουμένως οι μέσοι στο 4-4-2 είναι αυτοί που έχουν το πιο δύσκολο και πολυσύνθετο αγωνιστικό έργο. Οι δύο πλάγιοι μέσοι βοηθούν σημαντικά στην ανάπτυξη της ομάδας καθώς συνεργάζονται με τα μπακ, με τους κεντρικούς χαφ αλλά και με τους επιθετικούς. Ταχύτητα και αντοχή είναι απαραίτητα αν και ντρίπλα και σέντρα έχουν σχεδόν εξίσου μεγάλη βαρύτητα. Οι κεντρικοί χαφ, συνήθως, έχουν πιο συγκεκριμένους ρόλους. Ένας αποτελεί τον αμυντικό μέσο της ομάδας με κύριο στόχο την κάλυψη των δύο κεντρικών αμυντικών την ώρα που ο επιθετικογενής μέσος αναλαμβάνει τον ρόλο της τροφοδοσίας των επιθετικών αλλά και των πλάγιων μπακ. Είναι προφανές ότι η ανάπτυξη στο 4-4-2 γίνεται κυρίως από τα πλάγια με την ύπαρξη 4 παικτών συνολικά να είναι αρκετή για να δημιουργήσει ενδιαφέρουσες επιθετικές προοπτικές και καταστάσεις.
Η επίθεση
Στην επίθεση τα πράγματα είναι απλά. Ένας επιθετικός, κυρίως, αποτελεί το σημείο αναφοράς της ομάδας ενώ ο δεύτερος επιθετικός αποκτά πιο βοηθητικούς ρόλους. Η εφαρμογή αυτή μπορεί να έχει πολλές όψεις ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του επιθετικού διδύμου αν και σχεδόν σε κάθε περίπτωση κάποιος αναλαμβάνει πιο επιθετικό ρόλο. Την επιθετική λειτουργία συμπληρώνουν οι πλάγιοι χαφ που προωθούνται σε ρόλους ακραίων επιθετικών αλλά και ενίοτε ο επιθετικογενής μπακ αν έχει την τεχνική κατάρτιση αλλά και την αντοχή.
Παραλλαγές του 4-4-2
Το 4-4-2 σε ρόμβο (diamond)
Όπως είναι λογικό έχουν εξελιχθεί διάφορες παραλλαγές του 4-4-2 κυρίως με βάση τα αγωνιστικά χαρακτηριστικά των παικτών της ομάδα. Το πιο διάσημο είναι ο ρόμβος ή 4-1-2-1-2 (diamond) με τον Κάρλο Αντσελότι να είναι ο κυριότερος εκφραστής του σε υψηλό επίπεδο (Μίλαν, Τσέλσι). Στο ελληνικό ποδοσφαιρικό κοινό ο ρόμβος έγινε ευρέως γνωστό με το περιβόητο «κλικ» του Ματζουράκη στον Ολυμπιακό. Στη ουσία ο ρόμβος διαφοροποιείται μόνο στους 2 κεντρικούς χαφ οι οποί δεν τοποθετούνται σε ευθεία (flat) αλλά κάθετα στο άξονα με τον αμυντικό μέσο ακριβώς μπροστά στα 2 στόπερ και τον επιθετικογενή μέσο πίσω από τους 2 επιθετικούς. Αυτό έχει κυρίως να κάνει με τα τεχνικά χαρακτηριστικά των παικτών και ιδιαίτερα με κοντρόλ, πάσα και αντοχή. Στην ουσία ο ρόμβος καταδεικνύει την ύπαρξη ενός αναλογικά άτεχνου αμυντικού μέσου που τοποθετείται ακριβώς μπροστά από τους αμυντικούς χωρίς να παίρνει πολλές πρωτοβουλίες σε σχέση με την ανάπτυξη της ομάδα.
Αρκετά διαδεδομένο, αν και αρκετά αναχρονιστικό πλέον, είναι και το 4-2-4 που έγινε διάσημο από την Βραζιλία του 1958 και 1970. Στην ουσία οι πλάγιοι μέσοι είναι εξτρέμ με καθαρά επιθετικογενείς τάσεις ενώ οι πλάγιοι μπακ αποκτούν περισσότερες επιθετικές πρωτοβουλίες ώστε να καλύπτουν τους χώρους που δημιουργούνται από τις κινήσεις των εξτρέμ. Οι δύο μέσοι επωμίζονται αρκετά αμυντικούς ρόλους αφού – στην ουσία – καλούνται να καλύψουν αμυντικά όλο το πλάτος της μεσαίας γραμμής.
Συμπέρασμα
+ Το 4-4-2 είναι το πιο διαδεδομένο ιστορικά ποδοσφαιρικό σύστημα. Η ύπαρξη 4 αμυντικών δημιουργεί κατάλληλες αμυντικές προϋποθέσεις σχεδόν απέναντι σε όλα τα συστήματα. Είναι αρκετά απλό στην εφαρμογή του αφού οι παίκτες μπορούν με ευκολία να δημιουργούν «ζεύγη», κάτι που ευνοεί την ορθή ανάπτυξη, συνεργασίες και αυτοματισμούς. Είναι ισορροπημένο σε όλες τις γραμμές και δεν δίνει ειδική έμφαση σε συγκεκριμένους παίκτες.
- Από την άλλη η εξέλιξη του ποδοσφαίρου και η βελτίωση των σωματικών χαρακτηριστικών των παικτών έχουν αποδυναμώσει αρκετά το 4-4-2. Τα 4-5-1 και 4-3-3 τείνουν να υπερισχύσουν του 4-4-2 αφού η παρουσία περισσότερων κεντρικών χαφ φαίνεται να είναι καθοριστική στην έκβαση ενός ποδοσφαιρικού αγώνα. Οι κυριότερες αδυναμίες του 4-4-2 είναι ότι είναι αρκετά προβλέψιμο, δεν δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε καμία αγωνιστική γραμμή ενώ στηρίζεται δυσανάλογα στο χαρακτηριστικό της ταχύτητας των ακραίων παικτών ώστε να είναι αποτελεσματικό.
Μερικά από τα τακτικά ζεύγη παικτών που αναπτύσσονται στο 4-4-2
Το 4-4-2 σε ρόμβο (diamond)
Κώδικας: Επιλογή όλων
http://www.overlap.gr/4-4-2/
